De overgang: van cyclus tot schommelingen - wat gebeurt er nu echt ?

De overgang begrijpen: wat gebeurt er in je lichaam?

De overgang is een fase waar veel vrouwen tegenop zien. Maar wat als je precies weet wat er in je lichaam gebeurt? Begrip van de biologie achter deze levensfase kan je helpen om klachten te herkennen, te begrijpen en er gericht op in te spelen.

De biologie achter de overgang

Elke vrouw wordt geboren met een voorraad eicellen – naar schatting tussen de 1 en 2 miljoen.

Tegen de puberteit is dit aantal al geslonken tot zo’n 300.000 tot 400.000. Tijdens je vruchtbare jaren rijpt slechts een fractie hiervan (ongeveer 400 tot 500) daadwerkelijk uit. (ovulatie) De overige eicellen sterven geleidelijk af via een natuurlijk proces genaamd atresie.

Dit afnemen van de eicelreserve – gecombineerd met een dalende kwaliteit van de eicellen – speelt een belangrijke rol in de perimenopauze.

Wanneer je voorraad bijna op is, raken je eierstokken minder gevoelig voor hormonale signalen. Hierdoor geven ze nog slechts zwakke en chaotische signalen af, wat de typische overgangsklachten kan verklaren.

De menstruatiecyclus en hormonen: een delicaat evenwicht

Een gezonde menstruatiecyclus bestaat uit een fijn afgestemd samenspel van hormonen:

• Folliculaire fase : Het follikelstimulerend hormoon (FSH) stimuleert de groei van eifollikels in je eierstokken. Deze follikels produceren oestrogeen, dat onder andere het baarmoederslijmvlies voorbereidt op een mogelijke innesteling.

• Ovulatie : Een piek in het luteïniserend hormoon (LH) zorgt ervoor dat een rijpe eicel vrijkomt.

• Luteale fase : Na de eisprong produceert het corpus luteum progesteron. Dit hormoon kalmeert je zenuwstelsel en stabiliseert het baarmoederslijmvlies.

In de perimenopauze raakt dit zorgvuldig gereguleerde systeem geleidelijk ontregeld. Onderzoek toont aan dat veranderingen in FSH- en LH-spiegels – vaak al 5 tot 10 jaar vóór de menopauze – samenhangen met onregelmatige menstruaties.

Hormonen in de overgang: het complexe samenspel

Oestrogeen: van schommelingen naar een daling

De granulosacellen in je eierstokken produceren oestrogeen. In de perimenopauze fluctueren deze oestrogeenspiegels hevig, wat kan leiden tot:

• Opvliegers en nachtelijk zweten

• Stemmingswisselingen en prikkelbaarheid

• Vaginale droogheid en veranderingen in de huidstructuur

Volgens onderzoek gepubliceerd in Menopause Journal hebben deze schommelingen een directe invloed op zowel fysieke als emotionele klachten.

Progesteron: Het kalmerende hormoon in terugval

Progesteron, dat je lichaam na de eisprong produceert, heeft een rustgevend effect. Naarmate je overgang nadert, daalt deze productie.

Dat kan leiden tot:

• Slaapproblemen

• Gevoelens van onrust of angst

Deze klachten worden soms ten onrechte verward met depressieve symptomen.

Testosteron: De minder bekende factor

Hoewel testosteron in kleine hoeveelheden voorkomt bij vrouwen, speelt het een belangrijke rol in spieropbouw, energieniveau en libido. De afname van testosteron in de perimenopauze kan bijdragen aan vermoeidheid en een lager seksueel verlangen.

FSH en LH: Signalen van een afnemende eicelreserve

Wanneer je eicelreserve afneemt, reageert je hypofyse door meer FSH en LH te produceren. Deze waarden kunnen tijdens de overgang flink stijgen, wat het chaotische verloop van je menstruatie verklaart.

Wat verandert er tijdens de overgang?

Tijdens de overgang raken je eierstokken steeds minder gevoelig voor FSH en LH. Je lichaam probeert dit te compenseren door de FSH-productie op te voeren. Omdat je eicellen echter steeds minder goed reageren, ontstaan klachten als:

• Onregelmatige menstruaties (korter, langer of heviger)

• Opvliegers, slapeloosheid en stemmingswisselingen

• Een geleidelijk afnemend energieniveau

Onderzoek gepubliceerd in The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism toont aan dat de FSH-spiegel al 5 tot 10 jaar vóór de menopauze begint te stijgen. Dit betekent dat hormonale schommelingen vaak eerder starten dan gedacht.

Het lijkt geen depressie, maar…

Hoewel hormonale schommelingen klachten zoals stemmingswisselingen, vermoeidheid en slaapproblemen kunnen veroorzaken, betekent dit niet automatisch dat je depressief bent.

Een studie in JAMA Psychiatry benadrukt dat deze symptomen vaak direct samenhangen met hormonale veranderingen. Dit betekent dat ondersteunende behandelingen – zoals voeding, beweging en ontspanningstechnieken – vaak meer effect hebben dan antidepressiva.

Erfelijkheid en leeftijd: Wat voorspelt de toekomst?

De timing van je menopauze is voor een groot deel genetisch bepaald.

• Vrouwen wiens moeder vroeg in de menopauze kwam, hebben een grotere kans om dit zelf ook te ervaren.

• Volgens een studie in Nature Genetics zijn er zelfs specifieke genetische varianten ontdekt die samenhangen met een versnelde afname van de eicelreserve.

Daarnaast spelen leefstijlfactoren een rol. Zo kan roken de menopauze gemiddeld 1 tot 2 jaar vervroegen.

Conclusie: Begrijp de signalen en ondersteun je lichaam

De overgang is een complexe hormonale transitie waarbij je lichaam signalen afgeeft dat de eicelreserve afneemt. Door deze signalen te herkennen, kun je je lichaam gericht ondersteunen.

• Hormonale schommelingen zijn normaal en vragen vaak om rust, zelfzorg en gezonde voeding.

• Symptomen zoals stemmingswisselingen en slaapproblemen hoeven niet automatisch met antidepressiva behandeld te worden.

• Erfelijkheid speelt een rol, maar ook leefstijlkeuzes kunnen je overgang beïnvloeden.

Wil je meer weten over hoe je jouw lichaam tijdens deze periode optimaal ondersteunt? Als menopauzeconsulente en coach in hormonale balans begeleid ik je graag met praktisch advies op maat. Deel je ervaringen of stel je vragen hieronder!